Oniki Imamlar / Ondört Masum / Onyedi Kemerbest / Dört Kapi Kirk Makam
Bilindigi üzere Alevilik Hz. Ali, Ehl-i Beyt ve Oniki Imam sevgisine dayanir. Ehl-i Beyt sözcük olarak ev halki demektir. Ev halki yani Ehl-i Beyt Hz. Muhammed, Hz. Ali, Hz. Fatima, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin’den olus- maktadir. Ehl-i Beyt halk arasinda Pence-i Al-i Aba olarak da adlandirilir. Oniki Imamlar, Alevilerin Hz. Muhammed’den sonra önder olarak tanidiklari Hz. Ali ile Hz. Fatima’nin soyundan gelen kisilerdir.Oniki Imamlarin adlari sirasiyla söyledir:
1) Imam Ali,
2) Imam Hasan,
3) Imam Hüseyin,
4) Imam Zeynel Abidin,
5) Imam Muhammed Bakir,
6) Imam Cafer Sadik,
7) Imam Musa Kazim,
8) Imam Ali Riza,
9) Imam Muhammed Taki,
10) Imam Ali Naki,
11) Imam Hasan Askeri ve
12) Imam Mehdi.
Alevilere göre müslümanlar Hz. Muhammed’den sonra 73 firkaya ayrilacaklar ve Ehl-i Beytin, Oniki Imamlarin yolundan gidenlerin disindakiler cehenneme gideceklerdir. Ehl-i Beytin, Oniki Imamlarin yolundan gidenler Firkayi Naciye veya Güruh-u Naci olarak adlandirilir. Demek ki Ehl-i Beyt sevgisi Aleviligin esasini olusturur. Tevella ve teberra anlayisi da bu sevgiden kaynaklanir. Tevella Ehl-i Beyti, Oniki Imamlari, Ondört Masumlari, Onyedi Kemerbestleri ve onlarin yolundan gidenleri sevenleri sevmek, teberra ise onlari sevmeyenleri sevmemektir.
Ondört Masum
Muhammed Ekber, Abdullah bin Imam Hasan, Abdullah bin Imam Hüseyin, Kasim, Zeynelaba, Kasim bin Zeynel-abidin, Ali Eftar, Abdullah bin Imam Cafer Sadik, Yahya el-Hadi, Salih, Tayyib, Cafer bin Muhammed Taki, Cafer bin Hasan Askeri, Kasim bin Muhammed Taki.
Onyedi Kemerbest
Imam Hasan, Imam Hüseyin, Hadi-i Ekber, Abdülvahid, Tahir, Tayyib, Türab, Muhammed Hanefi, Abdurrauf, Ali Ekber, Abdülvahab, Abdülcelil, Abdurrahim, Abdülmuin, Abdullah Abbas, Abdülkerim, Abdüssamed
Dört Kapi Kirk Makam
Dört Kapi Kirk Makam seklindeki Kamil (olgun) insan olma ilkelerini Hünkar Haci Bektas Veli’nin tespit ettigine inanilir.Haci Bektas "Kul Tanri’ya kirk makamda erer, ulasir, dost olur." buyurmuslardir. Bu ilkeler asama asama insani olgunluga ulastirir. Bir baska yoruma göre ise seriat anadan dogmak, tarikat ikrar vermek, marifet nefsini bilmek, hakikat Hakki özünde bulmak yollaridir.
Dört Kapi sunlardir:
1.Seriat
2.Tarikat
3.Marifet
4.Hakikat
Her kapinin on makami vardir
Seriat kapisinin makamlari:
1. Iman etmek,
2. Ilim ögrenmek,
3. Ibadet etmek,
4. Haramdan uzaklasmak,
5. Ailesine faydali olmak,
6. Cevreye zarar vermemek,
7. Peygamberin emirlerine uymak,
8. Sefkatli olmak,
9. Temiz olmak ve
10.Yaramaz islerden sakinmak
Tarikat kapisinin makamlari
1. Tövbe etmek,
2. Mürsidin ögütlerine uymak,
3. Temiz giyinmek,
4. Iyilik yolunda savasmak,
5. Hizmet etmeyi sevmek,
6. Haksizliktan korkmak,
7. Ümitsizlige düsmemek,
8. Ibret almak,
9. Nimet dagitmak ve
10.Özünü fakir
Marifet kapisinin makamlari
1. Edepli olmak,
2. Bencillik, kin ve garezden uzak olmak,
3. Perhizkarlik,
4. Sabir ve kanaat,
5. Haya,
6. Cömertlik,
7. Ilim,
8. Hosgörü,
9. Özünü bilmek ve
10.Ariflik.
Hakikat kapisinin makamlari
1. Alcakgönüllü olmak,
2. Kimsenin ayibini görmemek,
3. Yapabilecegin hicbir iyiligi esirgememek,
4. Allah’in her yarattigini sevmek,
5. Tüm insanlari bir görmek,
6. Birlige yönelmek ve yöneltmek,
7. Gercegi gizlememek,
8. Manayi bilmek,
9. Tanrisal sirri ögrenmek ve
10.Tanrisal varliga ulasmak
Buyruga Göre Inanc Esaslari
Alevilerin kutsal kitaplarindan"Buyruk"larda yazildigina göre Alevi yolunun temeli üc sünnet ve yedi farza dayanir. Bu temel esaslara uymak zorunludur. Üc sünnet ve yedi farz sunlardir:
Üc sünnet yedi farz
Üc Sünnet
1. Dilini tevhid kelimesinden ayirmaya.
2. Gönlünden düsmanligi gidere, kimseye kin ve kibir tutmaya, kiskanclik etmeye, hirsina uyup seytana gönül vermeye ve
3. Sözü Hakkin kudreti ola, kimseyle kavga etmeye, kimseye düsmanlik yapmaya.
Yedi Farz
1. Cok sir saklaya,
2. Talip binbir ise, bir otura ve bir dilden söyleye,
3. Hakkin terazisine itaat ede, yaptigi bir günaha bin özür ve niyaz eyleye, kimsenin giybetini etmeye ve yalan yere and icmeye, yalan söylemeye,
4. Mürebbi hakkina itaat ede, emrine uya,
5. Kusak kusana, halifeden el alip, tövbe eyleye,
6. Musahibini hakikatte Hak cemiyetine eristire,
7. Halife’den tac ve kisvet kabul eyleye. Özünü seyhlere ulastira Bu yol üzere olmayana sofu diye inanmayasaniz.
Bir kisi bunca farzdan ve sünnetten düsse, ona derman yoktur, sürgün olur, yüzü karadir.
Oniki Sart
1. Cömertlik
2. Mutluluk
3. Ibret
4. Gayret
5. Sohbet
6. Mürüvvet
7. Sefkat
8. Sefkat
9. Ikram
10.Tevella
11.Teberra
Oniki islek
1. Evvel kendi özünü hassas etmektir
2. Marifet tohumunu ekmektir
3. Sefkat beslemektir
4. Riza etegini tutmaktir
5. Hikmet sifatini sem etmektir
6. Özünü hizmet hürmetin saklamaktir
7. Özünü mukarribiyle hudetmektir,
8. Özünü sabir ehline vermektir
9. Muhabbet kilesiyle ölcmektir
10.Takva degirmeninde özünü arindirmaktir
11. Su ile yugurmaktir
12. Iradet tennurunda pismek ve ihlas sofrasina girmek , özünü dervislere ve fukaralara sarfetmektir.
Eline Diline Beline Hakim Olmak
Eline, diline, beline hakim olma kurali Alevilerin yasamlari boyunca uymalari zorunlu ahlak sisteminin adeta simgesidir. Eline bagli olmak, elinle koymadigini almamak, diline bagli olmak gözünle görmedigini söyleme- mek ve beline hakim olmak haram olan cinsel iliskiye girmemektir. Bu kural Alevi toplumunun cok güclü ahlak sisteminin özetidir ve Alevi Yolu Dedelerimizin deyimiyle "kildan ince, kilictan keskindir". Yolun bu kurallarina uymayanlar düskün sayilirlar. Düskünler toplumdan soyutlanirlar, isledikleri hatanin durumuna göre degisik sekillerde cezalandirilirlar. Alevi toplumunda kadin-erkek yasamin her alaninda esittir. Calisirken de, ibadet ederken de kadin erkek birliktedir. Sünni gelenegin aksine tek eslilik esastir. Baslik parasi gibi uygulamalar kabul edilmez. Kadin olsun erkek olsun esinden sikayetini Dedeye iletebilir, suclu bulunursa düskün edilir. Alevilerde sosyal yasamin her alaninda kadinin da erkekle birlikte ve esit olarak yeralmasi bunu cekemeyenlerce cesitli iftiralara da konu olmustur.
