Alevilik Nasil Yayildi ?

Hazret-i Ali?nin kahramanliklari ve Kerbela Olayina iliskin menkibeler Anadolu, Iran, Irak ve Horasan bölgelerinin sözlü ve yazili edebiyatinda en eski zamanlardan itibaren, cok sevilen ve yaygin bir konudur ki bunun etkilerini bugün bile gözlemlemek olanaklidir. Alevilik islam dininin yayilmasiyla birlikte Araplarin disindaki uluslara da Abbasiler döneminde Türkler ve Iranlilar özellikle orduda yogun olarak yeralmaktaydilar. Örnegin daha hicri IV. Yüzyilda Maveraünnehir?in oldukca uzaginda yasayan Bugrac Türkleri eski inanclarindaki Gök Tanri?nin yerine Hz. Ali?yi gecirmislerdi. Zaten Emevi döneminden (661-750) bu yana Hz. Ali ve soyunun baslarina gelenler ve özellikle de Kerbela olayi Alevilerce her tarafa yayilmaktaydi. Sosyal ve siyasal ortam da bu düsüncelerin yayginlasmasina elverisliydi. Hz. Ali?ye ve Ehl-i Beyte muhabbet, o dönemde gittikce fazlalasan tarikatlerde oldukca yaygindi. Hazret-i Ali?nin kahramanliklari ve Kerbela Olayina iliskin menkibeler Anadolu, Iran, Irak ve Horasan bölgelerinin sözlü ve yazili edebiyatinda en eski zamanlardan itibaren, cok sevilen ve yaygin bir konudur ki bunun etkilerini bugün bile gözlemlemek olanaklidir. Demek ki islam dünyasindaki siyasal ve dinsel bölünmelere kaynaklik eden bu olaylardan Araplar?in yanisira, Türkler, Iranlilar ve diger uluslar da dogal olarak etkileniyorlardi. Yeni müslüman olan uluslar arasinda Hz. Ali bir sembol halini aliyor ve onun savascilik, yigitlik ve velilik yönleriyle bezenmis menkibeleri her yere yayiliyordu.

Hz. Ali?nin sembollesmesinin yanisira, bütün muhalif hareketlerin kalkis noktasi olan Kerbela Olayi da ayni sekilde, hatta daha derin izler birakiyordu.. iste bu etkilerin bir sonucu olarak Alevilik ve batinilik, islam dünyasinin her yanina yayilan tasavvuf akimina nüfuz etmis ve Alevi-batini egilimli bircok tarikat ortaya cikmistir. Anadolu ve Iran bölgelerinde de ortaya cikan bu tarikatlerden konumuz bakimindan en önemlileri Yesevilik, Kalenderilik, Vefailik, Hurufilik, Hayderilik adli tarikatlerdir.

Daha cok göcebe ve köylü topluluklar arasinda etkili olan bu heterodoks yani resmi din anlayisina aykiri tarikatler, dogaldir ki, yaygin olduklari cevrelerdeki kosullara uygun olarak sekillenmis bir islam anlayisini yaymaktaydilar. Sünni cevrelerde yogun tepkiler gösterilen ve eski kaynaklarda da yer alan, bu tarikatlere mensup seyh ve babalara yönelik suclamalarin en bilinenleri su sekildedir: Bu dervislerin, dinsel yükümlülüklere/yasaklara uymamalari ve kadinlarin da dinsel törenlere katilmalari. Basit halk kitleleri, iste bu adetleri nedeniyle yogun tepkiler alan ve hic süphesiz telkinleri kendilerine daha uygun gelen bu tür babalarin ve seyhlerin etkileri altindaydilar. Bu heterodoks seyh ve dervisler adeta alevi-batini düsüncelerin yayicilariydilar.

Alevi Dedelerinin soylari da onlara dayanir.

Buradaki Bilgiler degerli arastirmaci Ali Yaman (Istanbul Üniversitesi) ve Müslüm Güler'in (Sitenin teknik sorumlusu) hazirladigi Internet

Sitesinden: www.sahkulu.org/alevi/alevi.htm ve www.alevi-bektasi.de alinmistir.